Southern Serengeti Nduto Area
Blijf op de hoogte en volg Mariette
27 December 2019 | Tanzania, Arusha
Vrijdag 27 december 2019
Vanmorgen om 8 uur vertrokken naar Ngorogoro voor we het park in gaan een heerlijke kop koffie gekocht. Doorgereden toen kregen we het prachtige gezicht op de krater. Er vlogen roofvogels over en in de verte zag je de neushoorns lopen schitterend. Veel foto’s gemaakt en doorgereden op naar het National Park. Onderweg doorgereden en toch nog een Masai dorp bezocht. Aanvankelijk wilde we het niet want het is echt heel erg in scene gezet maar we wilden toch graag foto’s maken van de Masai. De Masai man heette ons hartelijk welkom en Henk mocht mee dansen. Daarna in het dorp een huisje in geweest. In dat huis van klei en takken slapen de ouders en de baby’s en een kalfje. Zodra de kinderen rond de 5 jaar zijn gaan ze in een ander huisje slapen. Gemiddeld hebben ze ongeveer 6 kinderen. Er waren enorm veel vliegen en het was super primitief. Ze lopen op slippers van autobanden. Kenmerkend aan de Masai zijn de enorme gaten in hun oren. Dit doen ze met stukjes hout en dan steeds vergroten. In het dorp was ook een schooltje waar de kinderen les kregen. Nog 2 houten Masai beeldjes gekocht en toen weer de jeep in naar het National Park. Daar zagen we de grote trek. Wat is dat indrukwekkend. Duizenden dieren Wildebeest (gnoes) en zebra’s welke op de Serengeti grazen om in eind december, januari en februari hun kalfjes, veulentjes te krijgen. Het is niet normaal waar je kijkt zie je ze lopen er komt geen einde aan. Aan de grote trek zijn gewoonlijk 3,5 miljoen Wilde Beesten en 2,4 miljoen zebra’s. Ze kunnen eigenlijk niet zonder elkaar. De zebra heeft een enorm reuk vermogen en weet precies waar eten is en waar ze heen moeten en wanneer ze moeten vertrekken. De gnoes zijn minder slim maar weten wanneer er regen gaat vallen. Een magnifiek gezicht. Door het park heen nog giraffen gezien en Maraboes (lelijke vogel). Ook zie je veel impala’s. In het Serengeti National Park kwamen we ook hyena’s tegen. Zij liggen in de plassen te koelen, bizar gezicht. Je ziet er roofvogels, impala’s. Ook zagen we 2 leeuwen. Doorgereden en ineens kwamen we bij de Cheetah. De cheetah ligt gewoon onder een boom in het gras te slapen. Wat een prachtig dier, magisch gewoon. Daarna weer doorgereden en kwamen we een leeuwin in een boom tegen super!!!! Door gereden en zagen weer weer zebra’s, prachtige olifanten. Uiteindelijk kwamen we bij ons tenten kamp aan. Er stonden 2 jongens muziek te maken en kregen we onze tent toegewezen. Wat is dat super gaaf dat je midden tussen de zebra’s, leeuwen, olifanten in een tent ligt te slapen. Het is een soort leger tent. Met een walkie talkie maak je contact met de jongens dat als je wilt douchen zij de emmers vullen en verwarmen en krijg je een seintje als het klaar is via de walkie talkie. Ook heb je een zaklamp en moet je met lichtsignalen aangeven als je naar de hoofdtent wilt. Een Masai man komt je dan ophalen en brengt je ook weer terug. Hij verteld ook dat als er een leeuw is dat je hem aan moet blijven kijken en achteruit lopen naar een veilige plek. Niet omdraaien en wegrennen want dan valt hij direct aan. Brrrr best wel spannend. Echt bizar. Dit is zo mooi, de geluiden fantastisch. Lekker gedouched en toen met boek bij het kampvuur gaan zitten en kletsen. Daarna eten in een andere tent en kregen we nog een dansshow met een slangen jongen. Na een spelletje Yathzee en veel muskieten zijn we naar onze tent gegaan. Welterusten na deze fantastische dag!!!!!!!!!
Southern Serengeti Nduto Area Serengeti Heritage Luxury Camp Nduto
De Masai is de naam die wordt gegeven aan een grotendeels nomadisch volk in Oost-Afrika, voornamelijk woonachtig in Kenia en Tanzania. De Masai slaagden erin om, ondanks de groeiende moderne civilisatie, hun eeuwenoude tradities te bewaren. Door verschillende oorzaken, zoals de afname van weidegrond voor hun vee en droogte, staat deze traditionele leefwijze sterk onder druk. De totale populatie van de Masai werd in 2009 geschat op 1.455.000, ruim de helft hiervan leeft in Kenia.
De Masai spreken het Maa (of Masai), behorende tot de Oost-Nilotische Ongamo-Maa-talen.
De Maasai is een nomadenstam, ze kennen geen landsgrenzen. Het vee is het belangrijkst voor de Maasai. Ze eten het vlees, drinken het bloed en melk, gebruiken de huiden voor huizen en hun botten voor bijvoorbeeld kammen.
Toen in 1840 voor het eerst blanken naar Kenia kwamen, ging het mis voor de Maasai. Het was ontzettend droog, door de blanken kwamen er westerse ziekten naar de Maasai en er brak runderpest uit. Veel Maasai en hun vee vonden de dood. Ze werden daarop door verscheidene andere stammen aangevallen, wat door hun verzwakte status zelden een goede afloop kende. Hierdoor en door een herverdeling van de gronden door de Engelse bezetters, verloren de Maasai het merendeel van hun land. De Maasai staan nog steeds onder druk, doordat de regering van Kenia stukken grond bij nationale parken als Serengeti, Maasai Mara en Amboseli wil voegen
De Maasai geloven in de god Engaï. Over het allereerste begin geloven ze dit:
De god Engaï had drie kinderen. Aan die kinderen gaf hij drie verschillende cadeaus. Het eerste kind kreeg pijl-en-boog. Van hem stammen de jagers af. Het tweede kind kreeg een ploeg. Zijn nakomelingen zijn de landbouwers. Het derde kind kreeg een stok. Met deze stok kon hij herder van het vee zijn. Van dit derde kind stammen de Maasai af.
Ze geloven dat Engaï hun al het vee gaf en daarom dachten ze dat al het vee op de hele wereld van hen is. Ze geloven dit over de dood:
Lang geleden zei de god Engaï tegen een Masai krijger: "jullie zullen nooit dood hoeven. Als er iemand dood gaat hoef je alleen maar te zeggen: "mens, sterf en word weer levend. Maan, sterf en blijf dood." De Masai krijger onthield dat. Toen ging er iemand dood. Het was alleen een vijand van de Masai krijger. De Masai krijger zei: "maan, sterf en word weer levend. Mens, sterf en blijf dood." De mens ging dood en kwam nooit meer terug. De maan kwam elke nacht weer terug. Toen ging een van de krijger zijn eigen zonen dood. Toen zei hij: "mens, sterf en word weer levend. Maan, sterf en blijf dood." Toen kwam Engaï. Hij zei: "Je hebt je kans gehad. Toen de vorige persoon dood ging, zei je dit niet. Je kunt niet meer terug." Zo komt het dat mensen dood gaan en de maan elke nacht weer levend wordt.
Maasai eten vooral vlees. Ze eten het vlees van koeien, geiten en schapen. Ze eten geen wilde dieren, vis of kip. Vroeger aten ze nauwelijks producten van de landbouw, zoals maïs. Nu eten ze 's ochtends pap van maïsmeel. Ze eten niet veel groenten en fruit. Toch zijn ze gezond. In de droge tijd, als de koeien weinig melk geven, drinken ze ook weleens bloed van koeien. Het "laten bloeden van een koe" doen ze volgens traditie. Ze zoeken een gezonde koe uit de kudde. Ze binden de hals af met een riem. Dan schiet de eigenaar van de koe met pijl-en-boog in de hals van het dier. Ze vangen het bloed op in een kalebas. Als er ongeveer een halve liter in zit knijpen ze de wond even dicht, om het bloeden te laten stoppen en dan mag de koe weer bij de kudde. Een koe heeft er geen last van als deze een halve liter bloed verliest. Ze letten er wel op dat die koe niet nog een keer hoeft te bloeden in ongeveer vier weken. Ze doen melk bij het bloed en drinken het op. Maasai houden van zoete dingen. Zoete thee betekent: welkom, en: het gaat mij goed. De melk lengen ze aan met de urine van koeien om verzuring door slechte bacteriën tegen te gaan. Ze verzamelen ook honing van grondbijen. Die zijn veel kleiner dan gewone bijen en ze steken niet. Hun honing zit ongeveer een meter diep in de grond. De honing wordt heel voorzichtig door de mannen opgegraven.
De Maasai dragen over hun naakte lichaam als kleding slechts één tot twee doeken (shuka), die ze over hun schouders knopen, en meestal een met kralen versierde zwaardriem waar hun korte zwaard aan hangt. Dichter bij de steden wordt ook wel een (korte) broek gedragen, als aanpassing aan de stedelijke kleding en omdat naaktlopen daar verboden is, maar buiten de stad gaat men meestal nog traditioneel gekleed. Over hun schouders dragen ze een groot doek die ze een kanga noemen en die hen overdag beschermt tegen de zon en 's ochtends en 's avonds tegen de kou. De Maasai dragen over het algemeen rode kleding, omdat die kleur voor hen het leven en bloed symboliseert. Bovendien zou rood wilde dieren afschrikken. De mannen hadden ook een speer en een schild de vrouwen niet.
De Maasai houden van versieringen. Zowel mannen als vrouwen dragen oorbellen in hun oorlel en aan de bovenkant van hun oor. Ook dragen ze veel kettingen, die gemaakt zijn van kleine kraaltjes waarvan de kleur een bepaalde betekenis heeft. Zo is aan de sieraden te zien of de persoon in kwestie getrouwd is. Naast armbanden zijn er ook enkelbandjes. De oorlellen worden soms uitgerekt door er oorbellen met gewichtjes aan te hangen.
Kinderen bij de Maasai blijven tot ze ongeveer zes jaar zijn bij hun moeder. Daarna gaan ze naar een soort school. Als de kinderen ouder worden gaan ze lopend of met de schoolbus naar school. Maar het is vaak ver en niet makkelijk om er te komen. Veel Maasai stammen hebben een eigen school in het kamp. Toch gaan veel Maasai kinderen niet naar school omdat ze de kudde moeten hoeden.
De besnijdenis is een belangrijke gebeurtenis in het leven van een Maasai. Het betekent volwassen worden. Er is een groot verschil voor jongens en meisjes in hun leven na de besnijdenis. Jongens worden vrijer, maar meisjes juist minder. Meestal trouwen de meisjes niet lang na de besnijdenis, wat nu in Kenia verboden is. Er wordt bij de meeste jonge vrouwen nog symbolisch besneden. Bijna altijd trouwen ze een veel oudere man (tien tot vijftien jaar ouder), omdat ze daaraan worden uitgehuwelijkt door hun ouders, die voor haar een bruidsschat krijgen. Ze krijgen kinderen en moeten dan voor een huishouden zorgen. De krijgers moeten trouwen met de vrouw die hun ouders voor hem hebben uitgezocht. En mogen, nadat ze hiermee getrouwd zijn en de bruidsschat betaald hebben, ook met andere vrouwen trouwen. Ze mogen meerdere vrouwen trouwen, vooropgesteld dat ze niet een oudere vrouw trouwen. Iemand van hun eigen leeftijdsgroep, of jonger mag wel.
Een andere gewoonte is het uittrekken van de twee voorste ondertanden. Dit heeft een praktische bedoeling, bij de veel voorkomende tetanus kan men ondanks kaakklem gevoed worden.
Maasai wonen in een kraal dat ze "boma" noemen. Om de kraal heen staat een omheining van doorntakken om de wilde dieren op afstand te houden. In de kraal staan hun hutten en in het midden daarvan een opnieuw omheinde plek voor het vee. Hun hutten zijn gemaakt van gevlochten takken, waarvan de gaten zijn opgevuld met mest en modder. De hutten zijn ongeveer 15 vierkante meter groot (3m x 5m). Er zijn vier gedeeltes:
• slaapkamer voor de man
• slaapkamer voor de vrouw en de kleine kinderen
• soort huiskamer met vuur.
• kamer voor enkele zieke dieren.
De vrouw en de kinderen slapen samen op een koeienhuid. Bij "speciale gelegenheden" slapen de man en de vrouw samen. Op het vuur koken ze eten. Een kamp voor de krijgers (ook morani genoemd) wordt "manyatta" genoemd.
De kinderen van de Maasai gaan naar school. De eerste levensjaren blijven de kinderen bij de moeder. Op een leeftijd van 6 gaan ze naar een school die bij de betreffende stam hoort. Daar leren ze het alfabet, en de basis van het rekenen. Sommige kinderen krijgen ook Engels. Als de kinderen ouder worden gaan ze wandelend of met een schoolbus naar school. Afstanden zijn vaak groot en moeilijk te overbruggen.
Het kind van de medicijnman wordt opgeleid tot medicijnman en kan de taak van zijn vader overnemen.
Ndutu-regio
De Ndutu-regio maakt deel uit van het noordelijke deel van het Ngorongoro Conservation Area en strekt zich uit tot de niet-omheinde zuidelijke delen van het Serengeti National Park, een ontmoetingspunt tussen deze twee ongelooflijke wildernisgebieden. Dit gedeelte van het park bestaat uit glooiende graslanden bezaaid met alkalische meren die zwermen flamingo's aantrekken, evenals acaciabossen.
Er is het hele jaar door ingezeten dieren in het wild (zoals giraffen, olifanten, hyena en verschillende antilopensoorten) in de regio Ndutu, en je kunt dieren spotten rond de watergaten tijdens het droge seizoen van juni tot november. Let op de zes kattensoorten - leeuw, cheetah, luipaard, serval, Afrikaanse wilde kat en caracal - die het hele jaar door aanwezig zijn.
De beste maanden om de Ndutu-regio te bezoeken zijn vanaf december, wanneer de Great Migration-kuddes vanuit het noorden beginnen te arriveren, tot april wanneer de miljoenen gnoes, zebra's en gazellen weer naar het noorden zijn getrokken. In de beginmaanden van het jaar - met een piek in februari - kalven de gnoes op de groene grasvlaktes: elke dag worden duizenden en duizenden babydieren geboren, die de aandacht trekken van cheetah, leeuw en hyena.
Een grote trekpleister van de Ndutu-regio is om de volledige cirkel van de Grote Migratie te zien, van de terugkeer van de kuddes om te grazen in december, en vervolgens het kalven dat plaatsvindt in januari en februari, en vervolgens het vertrek van de kuddes opnieuw in April als ze hun reis naar het noorden beginnen te maken. Het kalf seizoen is bijzonder dramatisch: een miljoen gnoes baren elke dag 8000 baby's en terwijl deze pasgeborenen hun eerste stappen zetten, worden ze het doelwit van leeuwen, luipaarden, cheeta's en hyena's.
De belangrijkste plek om wild te bekijken in de regio Ndutu ligt rond het Ndutu-meer, waar enorme kuddes tussen december en april samenkomen om te grazen en te kalven. De bossen en granieten kopjes rond het Ndutu-meer zijn ook de thuisbasis van veel wild buiten de migratiemaanden.
Waarnemingen van zes soorten katten - luipaard, leeuw, cheetah, caracal, Afrikaanse wilde kat en serval - zijn een groot hoogtepunt van een bezoek aan de Ndutu-regio. Je kunt de katten het hele jaar door spotten, maar de beste bezichtiging is tijdens de kalf maanden van januari en februari, wanneer deze roofdieren de jonge babydieren oppikken.
Dagtochten naar de Ngorongoro-krater zijn een hoogtepunt van een verblijf in de regio Ndutu. De overblijfselen van een enorme vulkaan, de Ngorongoro is een van de meest fantastische wildernisgebieden op het continent, en beschikt over enkele van de grootste populaties dieren - met name roofdieren - die in Afrika zijn gevonden.
Gnoe (Wildebeest)
De gnoe wordt in Zuidelijk Afrika wildebeest genoemd: het dreigende uiterlijk van zijn grote hoofd, de ruige manen, zijn puntige baard en scherpe, gebogen hoorns geven een wildebeest een gevaarlijk uiterlijk.
Fysieke beschrijving
Een gnoe is een antilopensoort met een vacht die donkergrijs tot bruingrijs is, met verticale donkere strepen aan de zijkant van de nek, met lange manen langs de kop en een zwarte staart. Ze zijn 140 cm hoog, ongeveer net zo groot als een kleine koe. Gnoes hebben een grote langgerekte kop en horens die lijken op die van een buffel, maar iets dunner.
Leefgebied en voedsel
Gnoes leven op de savanne en steppe: gebieden met kort gras, want dat eten ze. Er moet water in de omgeving zijn. Bij droogte groeit het gras niet zo snel en dan trekken de gnoes weg. Ze gaan op zoek naar gebieden waar ze wel voldoende eten kunnen vinden.
Voortplanting en leefwijze
De gnoe leeft normaal in kuddes van ongeveer 30 dieren, maar in periode dat ze grote afstanden afleggen komen de kuddes samen tot groepen van tienduizend dieren. Behalve de relatie tussen moeder en jong, heeft een gnoe geen familiebanden. Een kudde kent ook geen hierarchie of sociale structuren, maar is een willekeurig bij elkaar levende groep individuen. De kudde heeft geen behoefte aan een leider. Mocht een leeuw of krokodil een dominant beest te pakken krijgen, dan zal de rest dat nauwelijk opmerken.
De gnoes paren aan het einde van het regenseizoen, als ze in goede conditie zijn. De draagtijd bij gnoes is acht tot negen maanden. In een korte periode van drie weken worden alle jongen geboren, dat gebeurd tijdens de grote trek. Doordat er zoveel jonge dieren tegelijk geboren worden heeft de soort een betere kans te overleven: de roofdieren kunnen nooit alle pasgeboren kalfjes tegelijk opeten, zodat de jongen al goed kunnen lopen als de roofdieren weer honger krijgen. Iedere moeder herkent haar eigen kalf aan de geur. De jongen drinken ongeveer vier maanden bij hun moeder.
Gevaren
Vijanden van de gnoe zijn de leeuw, luipaard, jachtluipaard, wilde hond en hyena. De kans dat een gnoe sterft door ouderdom is klein, de meeste dieren sterven door het tekort aan voedsel in het droge seizoen en niet door roofdieren. Ze worden zo’n twintig jaar oud.
Zebra’s
Strepenpatroon
Elke zebra heeft een uniek strepenpatroon. Er is bovendien een sterk verschil van het uiterlijk van de strepen bij de verschillende soorten. Bij de steppe zebra of de gewone zebra (Equus burchellii of Equus quagga) lopen de strepen door op de buik, bij de andere soorten is de buik wit. Over het waarom van het streepjespatroon bestaat discussie. Enkelen denken dat de strepen dienen als camouflage. Deze overtuiging stuit op heel wat weerwerk, bedenkend dat de grassen op de savanne noch wit, noch zwart zijn. Anderen menen dat het streepjespatroon verwarrend werkt voor de leeuw, de grootste vijand van de zebra. Doordat de leeuw kleurenblind is zouden de dansende streepjes hem kunnen verwarren. Andere wetenschappers zien er een afweermechanisme in tegen bijtende vliegen zoals de tseetseevlieg, of een louter sociaal herkenningssymbool.
De strepen lopen bij alle soorten verticaal, behalve rond de poten, waar ze horizontaal lopen.
In het westen dacht men aanvankelijk dat zebra's witte dieren waren met zwarte strepen, aangezien de dieren een witte buik hadden. Mensen waren toen gewend het antwoord af te laten hangen van de eigen huidskleur. Embryologisch onderzoek toonde echter het omgekeerde aan: zebra's zijn zwarte dieren met witte strepen. De huid van een zebra is dus zwart - ook onder de witte strepen. Gekleurde huidcellen produceren een pigment dat de haren zwart kleurt; witte strepen zijn gebieden waar pigmentatie ontbreekt.
Zintuigen
Close up van een zebra
Zebra's kunnen ongelooflijk goed zien. Men gelooft dat ze kleuren kunnen zien (waarnemen). Zoals bij de meeste herbivoren staan de ogen aan de zijkant van het hoofd, waardoor ze een breed gezichtsveld hebben en natuurlijke vijanden, zoals de luipaard, de gevlekte hyena, de leeuw en de Afrikaanse wilde hond, makkelijker kunnen opsporen. Bovendien kunnen zebra's ook in de nacht zien, al is dit kenmerk niet zo uitgebreid als bij zijn natuurlijke vijanden. Zebra's kunnen ook zeer goed horen en de oren zijn relatief groter en ronder dan die van een paard. Zoals de meeste evenhoevigen, kunnen zebra's hun oorschelpen naar bijna elke richting draaien, om zo veel mogelijk geluiden te kunnen opvangen. In vergelijking met hun gehoor en hun zicht, zijn de smaakzin en de reukzin minder goed ontwikkeld.
Twee zebra's bij zonsondergang
Ecologie
Zoals de meeste paarden zijn zebra's sociale dieren. Berg- en steppezebra's leven in kleinere groepen, zogenaamde harems, die bestaan uit een mannetje met enkele wijfjes en hun jongen. Vrijgezelle mannetjes leven ook in groepjes. Anders dan de andere soorten, hebben grévy zebra's niet zo'n sociale relatie. Een groep blijft langer bijeen dan enkele maanden. Volwassen mannetjes leven alleen, maar de jonge vrijgezellen leven ook hier in groepjes.
Zebra's slapen staand en slapen alleen als er soortgenoten in de buurt zijn om hen voor natuurlijke vijanden te waarschuwen. Deze natuurlijke vijanden zijn voornamelijk de luipaard, de gevlekte hyena, de leeuw en de Afrikaanse wilde hond, maar af en toe ook jachtluipaarden (veulens).
Leeuwen en zebra's houden elkaars populatiedichtheid in evenwicht: doordat de leeuwen de oudere en zwakkere eerst doden ontstaat een gezondere en sterke groep dieren.
Domesticatie
In het verleden zijn veel pogingen gedaan om de zebra te domesticeren. Westerse kolonialen wilden een paard hebben dat resistentie vertoonde tegen de Afrikaanse ziekten. Zebra's leken daar interessant voor, maar bleken achteraf niet domesticeerbaar. Hun paniek-instinct bij onraad bleek moeilijk af te leren.
De jaarlijkse migratie van gnoe’s & zebra’s
Hoefgetrappel, gesnuif, onrustig geloei, ik bevind me tussen duizenden migrerende (Wildebeesten) gnoe’s & zebra’s. De jaarlijkse migratie van ongeveer drieeneenhalf miljoen gnoes en tweeeneenhalf miljoen zebra’s wordt gezien als het meest spectaculaire en indrukwekkendste schouwspel van Afrika. De kuddes bewegen zich voort in colonnes van wel 40 tot 50 km lang. Op de voet gevolgd door roofdieren. Leeuwen, hyena’s en jakhalzen wachten op een kans om de zwakke dieren te grijpen. De migratie is een continu cyclus rondtrekkend door de Masai Mara in Kenia en de Serengeti inclusief het Ndutu gebied in Tanzania. Een instinctieve gebeurtenis waarbij de dieren de regens volgen op zoek naar jong gras. Vanwege de klimaatveranderingen verschilt het jaarlijkse patroon sterk.
Het teamwerk van de gnoe’s en zebra’s
Wist je dat gnoe’s en zebra’s elkaar nodig hebben? De zebra heeft een beter zichtvermogen en kan daardoor roofdieren beter zien aankomen. Bovendien hebben ze ook een goed gehoor. De ogen van de gnoe zijn zo gebouwd dat hij tijdens het grazen makkelijker om zich heen kan kijken om gevaar te spotten. Gnoe’s kunnen ook goed ruiken. Samen vormen ze de perfecte match om elkaar uit de klauwen van roofdieren te houden. Veiligheid staat voorop. Het leven in grote groepen biedt ze bescherming, vanwege hun aantal.
Geboorte van de kalfjes – Ndutu gebied
De grote trek bevindt zich vanaf december tot half maart in de kraamkamer het Ndutu gebied. In de eerste twee weken van februari worden honderdduizenden gnoe kalfjes geboren. De kalfjes kunnen binnen 7 minuten al op hun poten staan en zijn binnen twee dagen in staat om mee te rennen met de kudde. De dieren doen zich te goed aan het sappige gras wat hier na het korte regenseizoen (half oktober/november) volop groeit. Halverwege maart zijn de vlaktes kaalgevreten waarna de eerste kuddes verder westwaarts trekken. Heb je het geluk de migratie te treffen dan laat dat een onuitwisbare indruk achter. 360 graden rondom ziet het tot aan de horizon letterlijk zwart van de beesten. Ben je in de gelegenheid om op safari te gaan, plan dan in deze periode. Het aanschouwen van de migratie is een prachtig spektakel waarbij het zien van de wankele pasgeboren kalfjes een extra bonus is !
Vanmorgen om 8 uur vertrokken naar Ngorogoro voor we het park in gaan een heerlijke kop koffie gekocht. Doorgereden toen kregen we het prachtige gezicht op de krater. Er vlogen roofvogels over en in de verte zag je de neushoorns lopen schitterend. Veel foto’s gemaakt en doorgereden op naar het National Park. Onderweg doorgereden en toch nog een Masai dorp bezocht. Aanvankelijk wilde we het niet want het is echt heel erg in scene gezet maar we wilden toch graag foto’s maken van de Masai. De Masai man heette ons hartelijk welkom en Henk mocht mee dansen. Daarna in het dorp een huisje in geweest. In dat huis van klei en takken slapen de ouders en de baby’s en een kalfje. Zodra de kinderen rond de 5 jaar zijn gaan ze in een ander huisje slapen. Gemiddeld hebben ze ongeveer 6 kinderen. Er waren enorm veel vliegen en het was super primitief. Ze lopen op slippers van autobanden. Kenmerkend aan de Masai zijn de enorme gaten in hun oren. Dit doen ze met stukjes hout en dan steeds vergroten. In het dorp was ook een schooltje waar de kinderen les kregen. Nog 2 houten Masai beeldjes gekocht en toen weer de jeep in naar het National Park. Daar zagen we de grote trek. Wat is dat indrukwekkend. Duizenden dieren Wildebeest (gnoes) en zebra’s welke op de Serengeti grazen om in eind december, januari en februari hun kalfjes, veulentjes te krijgen. Het is niet normaal waar je kijkt zie je ze lopen er komt geen einde aan. Aan de grote trek zijn gewoonlijk 3,5 miljoen Wilde Beesten en 2,4 miljoen zebra’s. Ze kunnen eigenlijk niet zonder elkaar. De zebra heeft een enorm reuk vermogen en weet precies waar eten is en waar ze heen moeten en wanneer ze moeten vertrekken. De gnoes zijn minder slim maar weten wanneer er regen gaat vallen. Een magnifiek gezicht. Door het park heen nog giraffen gezien en Maraboes (lelijke vogel). Ook zie je veel impala’s. In het Serengeti National Park kwamen we ook hyena’s tegen. Zij liggen in de plassen te koelen, bizar gezicht. Je ziet er roofvogels, impala’s. Ook zagen we 2 leeuwen. Doorgereden en ineens kwamen we bij de Cheetah. De cheetah ligt gewoon onder een boom in het gras te slapen. Wat een prachtig dier, magisch gewoon. Daarna weer doorgereden en kwamen we een leeuwin in een boom tegen super!!!! Door gereden en zagen weer weer zebra’s, prachtige olifanten. Uiteindelijk kwamen we bij ons tenten kamp aan. Er stonden 2 jongens muziek te maken en kregen we onze tent toegewezen. Wat is dat super gaaf dat je midden tussen de zebra’s, leeuwen, olifanten in een tent ligt te slapen. Het is een soort leger tent. Met een walkie talkie maak je contact met de jongens dat als je wilt douchen zij de emmers vullen en verwarmen en krijg je een seintje als het klaar is via de walkie talkie. Ook heb je een zaklamp en moet je met lichtsignalen aangeven als je naar de hoofdtent wilt. Een Masai man komt je dan ophalen en brengt je ook weer terug. Hij verteld ook dat als er een leeuw is dat je hem aan moet blijven kijken en achteruit lopen naar een veilige plek. Niet omdraaien en wegrennen want dan valt hij direct aan. Brrrr best wel spannend. Echt bizar. Dit is zo mooi, de geluiden fantastisch. Lekker gedouched en toen met boek bij het kampvuur gaan zitten en kletsen. Daarna eten in een andere tent en kregen we nog een dansshow met een slangen jongen. Na een spelletje Yathzee en veel muskieten zijn we naar onze tent gegaan. Welterusten na deze fantastische dag!!!!!!!!!
Southern Serengeti Nduto Area Serengeti Heritage Luxury Camp Nduto
De Masai is de naam die wordt gegeven aan een grotendeels nomadisch volk in Oost-Afrika, voornamelijk woonachtig in Kenia en Tanzania. De Masai slaagden erin om, ondanks de groeiende moderne civilisatie, hun eeuwenoude tradities te bewaren. Door verschillende oorzaken, zoals de afname van weidegrond voor hun vee en droogte, staat deze traditionele leefwijze sterk onder druk. De totale populatie van de Masai werd in 2009 geschat op 1.455.000, ruim de helft hiervan leeft in Kenia.
De Masai spreken het Maa (of Masai), behorende tot de Oost-Nilotische Ongamo-Maa-talen.
De Maasai is een nomadenstam, ze kennen geen landsgrenzen. Het vee is het belangrijkst voor de Maasai. Ze eten het vlees, drinken het bloed en melk, gebruiken de huiden voor huizen en hun botten voor bijvoorbeeld kammen.
Toen in 1840 voor het eerst blanken naar Kenia kwamen, ging het mis voor de Maasai. Het was ontzettend droog, door de blanken kwamen er westerse ziekten naar de Maasai en er brak runderpest uit. Veel Maasai en hun vee vonden de dood. Ze werden daarop door verscheidene andere stammen aangevallen, wat door hun verzwakte status zelden een goede afloop kende. Hierdoor en door een herverdeling van de gronden door de Engelse bezetters, verloren de Maasai het merendeel van hun land. De Maasai staan nog steeds onder druk, doordat de regering van Kenia stukken grond bij nationale parken als Serengeti, Maasai Mara en Amboseli wil voegen
De Maasai geloven in de god Engaï. Over het allereerste begin geloven ze dit:
De god Engaï had drie kinderen. Aan die kinderen gaf hij drie verschillende cadeaus. Het eerste kind kreeg pijl-en-boog. Van hem stammen de jagers af. Het tweede kind kreeg een ploeg. Zijn nakomelingen zijn de landbouwers. Het derde kind kreeg een stok. Met deze stok kon hij herder van het vee zijn. Van dit derde kind stammen de Maasai af.
Ze geloven dat Engaï hun al het vee gaf en daarom dachten ze dat al het vee op de hele wereld van hen is. Ze geloven dit over de dood:
Lang geleden zei de god Engaï tegen een Masai krijger: "jullie zullen nooit dood hoeven. Als er iemand dood gaat hoef je alleen maar te zeggen: "mens, sterf en word weer levend. Maan, sterf en blijf dood." De Masai krijger onthield dat. Toen ging er iemand dood. Het was alleen een vijand van de Masai krijger. De Masai krijger zei: "maan, sterf en word weer levend. Mens, sterf en blijf dood." De mens ging dood en kwam nooit meer terug. De maan kwam elke nacht weer terug. Toen ging een van de krijger zijn eigen zonen dood. Toen zei hij: "mens, sterf en word weer levend. Maan, sterf en blijf dood." Toen kwam Engaï. Hij zei: "Je hebt je kans gehad. Toen de vorige persoon dood ging, zei je dit niet. Je kunt niet meer terug." Zo komt het dat mensen dood gaan en de maan elke nacht weer levend wordt.
Maasai eten vooral vlees. Ze eten het vlees van koeien, geiten en schapen. Ze eten geen wilde dieren, vis of kip. Vroeger aten ze nauwelijks producten van de landbouw, zoals maïs. Nu eten ze 's ochtends pap van maïsmeel. Ze eten niet veel groenten en fruit. Toch zijn ze gezond. In de droge tijd, als de koeien weinig melk geven, drinken ze ook weleens bloed van koeien. Het "laten bloeden van een koe" doen ze volgens traditie. Ze zoeken een gezonde koe uit de kudde. Ze binden de hals af met een riem. Dan schiet de eigenaar van de koe met pijl-en-boog in de hals van het dier. Ze vangen het bloed op in een kalebas. Als er ongeveer een halve liter in zit knijpen ze de wond even dicht, om het bloeden te laten stoppen en dan mag de koe weer bij de kudde. Een koe heeft er geen last van als deze een halve liter bloed verliest. Ze letten er wel op dat die koe niet nog een keer hoeft te bloeden in ongeveer vier weken. Ze doen melk bij het bloed en drinken het op. Maasai houden van zoete dingen. Zoete thee betekent: welkom, en: het gaat mij goed. De melk lengen ze aan met de urine van koeien om verzuring door slechte bacteriën tegen te gaan. Ze verzamelen ook honing van grondbijen. Die zijn veel kleiner dan gewone bijen en ze steken niet. Hun honing zit ongeveer een meter diep in de grond. De honing wordt heel voorzichtig door de mannen opgegraven.
De Maasai dragen over hun naakte lichaam als kleding slechts één tot twee doeken (shuka), die ze over hun schouders knopen, en meestal een met kralen versierde zwaardriem waar hun korte zwaard aan hangt. Dichter bij de steden wordt ook wel een (korte) broek gedragen, als aanpassing aan de stedelijke kleding en omdat naaktlopen daar verboden is, maar buiten de stad gaat men meestal nog traditioneel gekleed. Over hun schouders dragen ze een groot doek die ze een kanga noemen en die hen overdag beschermt tegen de zon en 's ochtends en 's avonds tegen de kou. De Maasai dragen over het algemeen rode kleding, omdat die kleur voor hen het leven en bloed symboliseert. Bovendien zou rood wilde dieren afschrikken. De mannen hadden ook een speer en een schild de vrouwen niet.
De Maasai houden van versieringen. Zowel mannen als vrouwen dragen oorbellen in hun oorlel en aan de bovenkant van hun oor. Ook dragen ze veel kettingen, die gemaakt zijn van kleine kraaltjes waarvan de kleur een bepaalde betekenis heeft. Zo is aan de sieraden te zien of de persoon in kwestie getrouwd is. Naast armbanden zijn er ook enkelbandjes. De oorlellen worden soms uitgerekt door er oorbellen met gewichtjes aan te hangen.
Kinderen bij de Maasai blijven tot ze ongeveer zes jaar zijn bij hun moeder. Daarna gaan ze naar een soort school. Als de kinderen ouder worden gaan ze lopend of met de schoolbus naar school. Maar het is vaak ver en niet makkelijk om er te komen. Veel Maasai stammen hebben een eigen school in het kamp. Toch gaan veel Maasai kinderen niet naar school omdat ze de kudde moeten hoeden.
De besnijdenis is een belangrijke gebeurtenis in het leven van een Maasai. Het betekent volwassen worden. Er is een groot verschil voor jongens en meisjes in hun leven na de besnijdenis. Jongens worden vrijer, maar meisjes juist minder. Meestal trouwen de meisjes niet lang na de besnijdenis, wat nu in Kenia verboden is. Er wordt bij de meeste jonge vrouwen nog symbolisch besneden. Bijna altijd trouwen ze een veel oudere man (tien tot vijftien jaar ouder), omdat ze daaraan worden uitgehuwelijkt door hun ouders, die voor haar een bruidsschat krijgen. Ze krijgen kinderen en moeten dan voor een huishouden zorgen. De krijgers moeten trouwen met de vrouw die hun ouders voor hem hebben uitgezocht. En mogen, nadat ze hiermee getrouwd zijn en de bruidsschat betaald hebben, ook met andere vrouwen trouwen. Ze mogen meerdere vrouwen trouwen, vooropgesteld dat ze niet een oudere vrouw trouwen. Iemand van hun eigen leeftijdsgroep, of jonger mag wel.
Een andere gewoonte is het uittrekken van de twee voorste ondertanden. Dit heeft een praktische bedoeling, bij de veel voorkomende tetanus kan men ondanks kaakklem gevoed worden.
Maasai wonen in een kraal dat ze "boma" noemen. Om de kraal heen staat een omheining van doorntakken om de wilde dieren op afstand te houden. In de kraal staan hun hutten en in het midden daarvan een opnieuw omheinde plek voor het vee. Hun hutten zijn gemaakt van gevlochten takken, waarvan de gaten zijn opgevuld met mest en modder. De hutten zijn ongeveer 15 vierkante meter groot (3m x 5m). Er zijn vier gedeeltes:
• slaapkamer voor de man
• slaapkamer voor de vrouw en de kleine kinderen
• soort huiskamer met vuur.
• kamer voor enkele zieke dieren.
De vrouw en de kinderen slapen samen op een koeienhuid. Bij "speciale gelegenheden" slapen de man en de vrouw samen. Op het vuur koken ze eten. Een kamp voor de krijgers (ook morani genoemd) wordt "manyatta" genoemd.
De kinderen van de Maasai gaan naar school. De eerste levensjaren blijven de kinderen bij de moeder. Op een leeftijd van 6 gaan ze naar een school die bij de betreffende stam hoort. Daar leren ze het alfabet, en de basis van het rekenen. Sommige kinderen krijgen ook Engels. Als de kinderen ouder worden gaan ze wandelend of met een schoolbus naar school. Afstanden zijn vaak groot en moeilijk te overbruggen.
Het kind van de medicijnman wordt opgeleid tot medicijnman en kan de taak van zijn vader overnemen.
Ndutu-regio
De Ndutu-regio maakt deel uit van het noordelijke deel van het Ngorongoro Conservation Area en strekt zich uit tot de niet-omheinde zuidelijke delen van het Serengeti National Park, een ontmoetingspunt tussen deze twee ongelooflijke wildernisgebieden. Dit gedeelte van het park bestaat uit glooiende graslanden bezaaid met alkalische meren die zwermen flamingo's aantrekken, evenals acaciabossen.
Er is het hele jaar door ingezeten dieren in het wild (zoals giraffen, olifanten, hyena en verschillende antilopensoorten) in de regio Ndutu, en je kunt dieren spotten rond de watergaten tijdens het droge seizoen van juni tot november. Let op de zes kattensoorten - leeuw, cheetah, luipaard, serval, Afrikaanse wilde kat en caracal - die het hele jaar door aanwezig zijn.
De beste maanden om de Ndutu-regio te bezoeken zijn vanaf december, wanneer de Great Migration-kuddes vanuit het noorden beginnen te arriveren, tot april wanneer de miljoenen gnoes, zebra's en gazellen weer naar het noorden zijn getrokken. In de beginmaanden van het jaar - met een piek in februari - kalven de gnoes op de groene grasvlaktes: elke dag worden duizenden en duizenden babydieren geboren, die de aandacht trekken van cheetah, leeuw en hyena.
Een grote trekpleister van de Ndutu-regio is om de volledige cirkel van de Grote Migratie te zien, van de terugkeer van de kuddes om te grazen in december, en vervolgens het kalven dat plaatsvindt in januari en februari, en vervolgens het vertrek van de kuddes opnieuw in April als ze hun reis naar het noorden beginnen te maken. Het kalf seizoen is bijzonder dramatisch: een miljoen gnoes baren elke dag 8000 baby's en terwijl deze pasgeborenen hun eerste stappen zetten, worden ze het doelwit van leeuwen, luipaarden, cheeta's en hyena's.
De belangrijkste plek om wild te bekijken in de regio Ndutu ligt rond het Ndutu-meer, waar enorme kuddes tussen december en april samenkomen om te grazen en te kalven. De bossen en granieten kopjes rond het Ndutu-meer zijn ook de thuisbasis van veel wild buiten de migratiemaanden.
Waarnemingen van zes soorten katten - luipaard, leeuw, cheetah, caracal, Afrikaanse wilde kat en serval - zijn een groot hoogtepunt van een bezoek aan de Ndutu-regio. Je kunt de katten het hele jaar door spotten, maar de beste bezichtiging is tijdens de kalf maanden van januari en februari, wanneer deze roofdieren de jonge babydieren oppikken.
Dagtochten naar de Ngorongoro-krater zijn een hoogtepunt van een verblijf in de regio Ndutu. De overblijfselen van een enorme vulkaan, de Ngorongoro is een van de meest fantastische wildernisgebieden op het continent, en beschikt over enkele van de grootste populaties dieren - met name roofdieren - die in Afrika zijn gevonden.
Gnoe (Wildebeest)
De gnoe wordt in Zuidelijk Afrika wildebeest genoemd: het dreigende uiterlijk van zijn grote hoofd, de ruige manen, zijn puntige baard en scherpe, gebogen hoorns geven een wildebeest een gevaarlijk uiterlijk.
Fysieke beschrijving
Een gnoe is een antilopensoort met een vacht die donkergrijs tot bruingrijs is, met verticale donkere strepen aan de zijkant van de nek, met lange manen langs de kop en een zwarte staart. Ze zijn 140 cm hoog, ongeveer net zo groot als een kleine koe. Gnoes hebben een grote langgerekte kop en horens die lijken op die van een buffel, maar iets dunner.
Leefgebied en voedsel
Gnoes leven op de savanne en steppe: gebieden met kort gras, want dat eten ze. Er moet water in de omgeving zijn. Bij droogte groeit het gras niet zo snel en dan trekken de gnoes weg. Ze gaan op zoek naar gebieden waar ze wel voldoende eten kunnen vinden.
Voortplanting en leefwijze
De gnoe leeft normaal in kuddes van ongeveer 30 dieren, maar in periode dat ze grote afstanden afleggen komen de kuddes samen tot groepen van tienduizend dieren. Behalve de relatie tussen moeder en jong, heeft een gnoe geen familiebanden. Een kudde kent ook geen hierarchie of sociale structuren, maar is een willekeurig bij elkaar levende groep individuen. De kudde heeft geen behoefte aan een leider. Mocht een leeuw of krokodil een dominant beest te pakken krijgen, dan zal de rest dat nauwelijk opmerken.
De gnoes paren aan het einde van het regenseizoen, als ze in goede conditie zijn. De draagtijd bij gnoes is acht tot negen maanden. In een korte periode van drie weken worden alle jongen geboren, dat gebeurd tijdens de grote trek. Doordat er zoveel jonge dieren tegelijk geboren worden heeft de soort een betere kans te overleven: de roofdieren kunnen nooit alle pasgeboren kalfjes tegelijk opeten, zodat de jongen al goed kunnen lopen als de roofdieren weer honger krijgen. Iedere moeder herkent haar eigen kalf aan de geur. De jongen drinken ongeveer vier maanden bij hun moeder.
Gevaren
Vijanden van de gnoe zijn de leeuw, luipaard, jachtluipaard, wilde hond en hyena. De kans dat een gnoe sterft door ouderdom is klein, de meeste dieren sterven door het tekort aan voedsel in het droge seizoen en niet door roofdieren. Ze worden zo’n twintig jaar oud.
Zebra’s
Strepenpatroon
Elke zebra heeft een uniek strepenpatroon. Er is bovendien een sterk verschil van het uiterlijk van de strepen bij de verschillende soorten. Bij de steppe zebra of de gewone zebra (Equus burchellii of Equus quagga) lopen de strepen door op de buik, bij de andere soorten is de buik wit. Over het waarom van het streepjespatroon bestaat discussie. Enkelen denken dat de strepen dienen als camouflage. Deze overtuiging stuit op heel wat weerwerk, bedenkend dat de grassen op de savanne noch wit, noch zwart zijn. Anderen menen dat het streepjespatroon verwarrend werkt voor de leeuw, de grootste vijand van de zebra. Doordat de leeuw kleurenblind is zouden de dansende streepjes hem kunnen verwarren. Andere wetenschappers zien er een afweermechanisme in tegen bijtende vliegen zoals de tseetseevlieg, of een louter sociaal herkenningssymbool.
De strepen lopen bij alle soorten verticaal, behalve rond de poten, waar ze horizontaal lopen.
In het westen dacht men aanvankelijk dat zebra's witte dieren waren met zwarte strepen, aangezien de dieren een witte buik hadden. Mensen waren toen gewend het antwoord af te laten hangen van de eigen huidskleur. Embryologisch onderzoek toonde echter het omgekeerde aan: zebra's zijn zwarte dieren met witte strepen. De huid van een zebra is dus zwart - ook onder de witte strepen. Gekleurde huidcellen produceren een pigment dat de haren zwart kleurt; witte strepen zijn gebieden waar pigmentatie ontbreekt.
Zintuigen
Close up van een zebra
Zebra's kunnen ongelooflijk goed zien. Men gelooft dat ze kleuren kunnen zien (waarnemen). Zoals bij de meeste herbivoren staan de ogen aan de zijkant van het hoofd, waardoor ze een breed gezichtsveld hebben en natuurlijke vijanden, zoals de luipaard, de gevlekte hyena, de leeuw en de Afrikaanse wilde hond, makkelijker kunnen opsporen. Bovendien kunnen zebra's ook in de nacht zien, al is dit kenmerk niet zo uitgebreid als bij zijn natuurlijke vijanden. Zebra's kunnen ook zeer goed horen en de oren zijn relatief groter en ronder dan die van een paard. Zoals de meeste evenhoevigen, kunnen zebra's hun oorschelpen naar bijna elke richting draaien, om zo veel mogelijk geluiden te kunnen opvangen. In vergelijking met hun gehoor en hun zicht, zijn de smaakzin en de reukzin minder goed ontwikkeld.
Twee zebra's bij zonsondergang
Ecologie
Zoals de meeste paarden zijn zebra's sociale dieren. Berg- en steppezebra's leven in kleinere groepen, zogenaamde harems, die bestaan uit een mannetje met enkele wijfjes en hun jongen. Vrijgezelle mannetjes leven ook in groepjes. Anders dan de andere soorten, hebben grévy zebra's niet zo'n sociale relatie. Een groep blijft langer bijeen dan enkele maanden. Volwassen mannetjes leven alleen, maar de jonge vrijgezellen leven ook hier in groepjes.
Zebra's slapen staand en slapen alleen als er soortgenoten in de buurt zijn om hen voor natuurlijke vijanden te waarschuwen. Deze natuurlijke vijanden zijn voornamelijk de luipaard, de gevlekte hyena, de leeuw en de Afrikaanse wilde hond, maar af en toe ook jachtluipaarden (veulens).
Leeuwen en zebra's houden elkaars populatiedichtheid in evenwicht: doordat de leeuwen de oudere en zwakkere eerst doden ontstaat een gezondere en sterke groep dieren.
Domesticatie
In het verleden zijn veel pogingen gedaan om de zebra te domesticeren. Westerse kolonialen wilden een paard hebben dat resistentie vertoonde tegen de Afrikaanse ziekten. Zebra's leken daar interessant voor, maar bleken achteraf niet domesticeerbaar. Hun paniek-instinct bij onraad bleek moeilijk af te leren.
De jaarlijkse migratie van gnoe’s & zebra’s
Hoefgetrappel, gesnuif, onrustig geloei, ik bevind me tussen duizenden migrerende (Wildebeesten) gnoe’s & zebra’s. De jaarlijkse migratie van ongeveer drieeneenhalf miljoen gnoes en tweeeneenhalf miljoen zebra’s wordt gezien als het meest spectaculaire en indrukwekkendste schouwspel van Afrika. De kuddes bewegen zich voort in colonnes van wel 40 tot 50 km lang. Op de voet gevolgd door roofdieren. Leeuwen, hyena’s en jakhalzen wachten op een kans om de zwakke dieren te grijpen. De migratie is een continu cyclus rondtrekkend door de Masai Mara in Kenia en de Serengeti inclusief het Ndutu gebied in Tanzania. Een instinctieve gebeurtenis waarbij de dieren de regens volgen op zoek naar jong gras. Vanwege de klimaatveranderingen verschilt het jaarlijkse patroon sterk.
Het teamwerk van de gnoe’s en zebra’s
Wist je dat gnoe’s en zebra’s elkaar nodig hebben? De zebra heeft een beter zichtvermogen en kan daardoor roofdieren beter zien aankomen. Bovendien hebben ze ook een goed gehoor. De ogen van de gnoe zijn zo gebouwd dat hij tijdens het grazen makkelijker om zich heen kan kijken om gevaar te spotten. Gnoe’s kunnen ook goed ruiken. Samen vormen ze de perfecte match om elkaar uit de klauwen van roofdieren te houden. Veiligheid staat voorop. Het leven in grote groepen biedt ze bescherming, vanwege hun aantal.
Geboorte van de kalfjes – Ndutu gebied
De grote trek bevindt zich vanaf december tot half maart in de kraamkamer het Ndutu gebied. In de eerste twee weken van februari worden honderdduizenden gnoe kalfjes geboren. De kalfjes kunnen binnen 7 minuten al op hun poten staan en zijn binnen twee dagen in staat om mee te rennen met de kudde. De dieren doen zich te goed aan het sappige gras wat hier na het korte regenseizoen (half oktober/november) volop groeit. Halverwege maart zijn de vlaktes kaalgevreten waarna de eerste kuddes verder westwaarts trekken. Heb je het geluk de migratie te treffen dan laat dat een onuitwisbare indruk achter. 360 graden rondom ziet het tot aan de horizon letterlijk zwart van de beesten. Ben je in de gelegenheid om op safari te gaan, plan dan in deze periode. Het aanschouwen van de migratie is een prachtig spektakel waarbij het zien van de wankele pasgeboren kalfjes een extra bonus is !
Reageer op dit reisverslag
Je kunt nu ook Smileys gebruiken. Via de toolbar, toetsenbord of door eerst : te typen en dan een woord bijvoorbeeld :smiley
